Ζολά, Εμίλ

(Émile Zola, Παρίσι 1840 – 1902). Γάλλος μυθιστοριογράφος από Ελληνίδα μητέρα. Ολοκλήρωσε τις πρώτες σπουδές του στην Εξ-αν-Προβάνς. Αργότερα, πήγε στο Παρίσι, όπου όμως δεν μπόρεσε να φοιτήσει στο πανεπιστήμιο και εργάστηκε ως υπάλληλος στον εκδοτικό οίκο Hachette. Ο νατουραλισμός παρουσιάζεται στο έργο του Ζ. –που υπήρξε ο σημαντικότερος εκπρόσωπός του στη Γαλλία– ως πρόθεση δημιουργίας πειραματικού μυθιστορήματος, με την έννοια δηλαδή της επιστημονικής παρατήρησης των ανθρώπινων αντιδράσεων. Η επιστημονική θεωρία στην οποία στηρίζεται ο Ζ. είναι η θεωρία της κληρονομικότητας, όπως παρουσιάζεται στο έργο του Κλοντ Μπερνάρ. Στο σύνολο του έργου του, όμως, η θεωρία αυτή αποτελεί μόνο την αφορμή, δηλαδή έναν εντελώς εξωτερικό δεσμό μεταξύ των μυθιστορημάτων του που, ενώ τα έχει συλλάβει ως ενιαίο μύθο, στην πραγματικότητα συνδέονται πολύ χαλαρά μεταξύ τους. Μετά από τον Μπαλζάκ, ο Ζ. υπήρξε ο μόνος που εμπνεύστηκε από τα μεγάλα προβλήματα της εποχής του και θέλησε με το έργο του να φιλοτεχνήσει μια μεγαλόπρεπη τοιχογραφία με τις αναρίθμητες όψεις της κοινωνικής ζωής της. Ύστερα από τα Διηγήματα στη Νινόν (1864), που ήταν ακόμα επηρεασμένα από τον ρομαντισμό, και έπειτα από το μυθιστόρημα Τερέζα Ρακέν (1867), από το 1871 έως το 1893 ο Ζ. συνέθεσε τον ευρύ αφηγηματικό κύκλο των Ρουγκόν-Μακάρ, που τον χαρακτήρισε «φυσική και κοινωνική ιστορία μιας οικογένειας στον καιρό της δεύτερης Αυτοκρατορίας». Σε αυτό το έργο, η διεργασία της ηθικής διάλυσης που συντελείται με την ήττα των ιδανικών του 1848 προβάλλεται συμβολικά στην ιστορία μιας οικογένειας προλετάριων με βαρύ κληρονομικό αλκοολισμό. Τα μυθιστορήματα του κύκλου αυτού αρχίζουν με τη Μοίρα των Ρουγκόν (1871) και συνεχίζονται με τα: Η κοιλιά του Παρισιού (1873), Η κατάκτηση των Πλασάν (1874), Η ταβέρνα (1877), Η Νανά (1880), Ζερμινάλ (1885), που θεωρείται το αριστούργημά του, Το ανθρώπινο κτήνος (1890) κ.ά. Το 1885, ο Ζ. επηρεάστηκε από τις σοσιαλιστικές ιδέες, και το Ζερμινάλ, που, σύμφωνα με τις αρχικές προθέσεις, θα έπρεπε να παρακολουθεί τη ζωή της άτυχης και φτωχής οικογένειας, διαμέσου του ήρωά του, Ετιέν Λαντιέ, έχει στην πραγματικότητα υπόβαθρο τη ζωή μιας κοινότητας ανθρακωρύχων, από την οποία γεννιέται μία από τις πρώτες, εμβρυακές μορφές του εργατικού κινήματος. Η κοινωνιολογική ανάλυση και περιγραφή του περιβάλλοντος αναπτύσσονται με μια ωμότητα που μερικοί τη θεώρησαν νοσηρή, αλλά δεν ήταν παρά μια σκληρή κριτική των συντηρητικών κοινωνικών ιδεών. Το νέο πολιτικό πιστεύω του Ζ. τον ώθησε να εγκαταλείψει την περιγραφή του κοινωνικού περιβάλλοντος και να καταπιαστεί με την προοπτική μιας ιδανικής μελλοντικής κοινωνίας, όπως την έβλεπε ο ουτοπικός σοσιαλισμός. Προσανατολιζόμενος προς αυτή την κατεύθυνση έγραψε δύο τριλογίες. Στην πρώτη, με τον γενικό τίτλο Οι τρεις πόλεις, περιγράφει μια ποθητή ιδανική κοινωνία: Λούρδη (1894), Ρώμη (1896) και Παρίσι (1898)· στη δεύτερη, με γενικό τίτλο Τα τέσσερα Ευαγγέλια, που έμεινε ημιτελής, περιγράφει τις αρετές που θα αποτελούσαν τα θεμέλια αυτής της κοινωνίας: Γονιμότης (1899), Εργασία (1901), Αλήθεια (1903) και Δικαιοσύνη. Ο Ζ. αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε μια πολιτική υπόθεση, επιδεικνύοντας υποδειγματικό θάρρος και σταθερότητα. Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο Ντρέιφους, υπερασπίστηκε ανοιχτά τον Ντρέιφους υποστηρίζοντας πως ήταν αθώος. Το 1898 δημοσίευσε στην εφημερίδα L’Αurore μια ανοιχτή επιστολή προς τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, το περίφημο Κατηγορώ! που έγινε αφορμή να παραπεμφθεί σε δίκη και να καταδικαστεί, γεγονός που τον ανάγκασε να καταφύγει για ένα μικρό διάστημα στην Αγγλία. Ο Γάλλος μυθιστοριογράφος και κυριότερος εκπρόσωπος του νατουραλισμού, Εμίλ Ζολά, σε πίνακα του Εντουάρ Μανέ (1868). Το 1866 ο Ζολά άρχισε δημοσιογραφικό αγώνα υπέρ του Μανέ, τον οποίο είχαν αποκλείσει από το Σαλόν (Μουσείο του Σφαιριστηρίου, Παρίσι).